Төрага
Алымбаева Элизавета Бердиевна
Кыргызстандын соода, коомдук тамактануу жана кызмат чөйрөсүнүн кызматкерлеринин кесиптик бирлиги
Кыргыз Республикасынын соода, коомдук тамактануу, керек-жарак кооперациясы жана ишкердиктин башка формаларынын кызматкерлеринин кесиптик бирлиги өнүгүү жолунда бир нече ирет өзгөртүп түзүлүп, аталышы алмашкан.
Профсоюздардын бүткүл союздук борбордук кеңешинин (ВЦСПС) IV Пленумунун жана ВЦСПС Президиумунун 1934-жылдын 11-сентябрындагы кесиптик бирлик ишин кайра куруу жөнүндөгү чечиминин негизинде 23 республикалык комитет 42 республикалык комитет жана комитет топторуна бөлүнгөн.
Ал эми 1934-жылдын 26-сентябрындагы Киргизсовпрофтун II пленумунун чечими менен Мамлекеттик соода союзу үч кесиптик бирликке ажыратылган: Керек-жарак кооперациясынын жумушчуларынын бирлиги; Мамлекеттик соода жумушчуларынын бирлиги; Китеп соода кызматкерлеринин бирлиги.
1937-жылдын 11-мартында Киргсовпроф Президиумунун чечими менен Кыргыз ССРнин мамлекеттик соода кызматкерлеринин республикалык комитети уюштурулуп, 1948-жылга чейин иш алып барган.
1948-жылдын 23-ноябрында ВЦСПС президиумунун 1948-жылдын 25-октябрындагы чечиминин негизинде Мамлекеттик соода жана коомдук тамактануу кызматкерлеринин кесиптик бирлигинин республикалык комитети түзүлүп, 1957-жылдын 19-августунда Керек-жарак кооперациясынын кызматкерлеринин кесиптик бирлигинин республикалык комитети менен кошулуп, Кыргыз ССРнин мамлекеттик соода жана керек-жарак кооперациясынын кызматкерлеринин кесиптик бирлигинин республикалык комитети деп аталган.
1990-жылдын 12-сентябрында Кыргызстандын соода, коомдук тамактануу жана кызмат чөйрөсүнүн кызматкерлеринин кесиптик бирлиги деп атын өзгөрткөн.
1995-жылдын 12-сентябрында Кыргыз Республикасынын соода, коомдук тамактануу, керек-жарак кооперациясы жана ишкердиктин башка формаларынын кызматкерлеринин кесиптик бирлигинин II съездинин чечими менен Кыргыз Республикасынын соода, коомдук тамактануу, керек-жарак кооперациясы жана ишкердиктин башка формаларынын кызматкерлеринин кесиптик бирлигинин Борбордук комитети деп аталган.
Кыргыз Республикасынын соода, коомдук тамактануу, керек-жарак кооперациясы жана ишкердиктин башка формаларынын кызматкерлеринин кесиптик бирлиги – мүчөлөрүн ыктыярдуу негизде бириктирип турган коомдук, өз алдынча башкарылган жана көз карандысыз уюм.
Кесиптик бирлик ишмердүүлүгүн мамлекеттик, чарбалык, саясий жана башка уюмдардан көз карандысыз жүргүзөт, аларга отчёт берүүгө милдеттүү эмес жана алар тарабынан көзөмөлдөнбөйт.
Эл аралык кесиптик бирликтердин бирикмелерине ыктыярдуу жана тең укуктуу негизде кошулган, республиканын тармактык кесиптик бирликтери, чет өлкөлөрдүн кесиптик бирликтери менен өзүнүн мүчөлөрүнүн кызыкчылыктарында өз ара аракеттешүү жана кызматташуу жүргүзөт.
Кесиптик бирликтин башкы милдети: өзүнүн органдары аркылуу бийликтин бардык деңгээлдеринде мүчөлөрүнүн эмгектик, социалдык-экономикалык, кесиптик укуктары менен кызыкчылыктарын коргоо. Алдыга койгон максаттарын ишке ашыруу үчүн кесиптик бирликтин уюмдарынын баарын консолидациялоо, тилектештикти бекемдөө.
Кыргыз Республикасынын соода, коомдук тамактануу, керек-жарак кооперациясы жана ишкердиктин башка формаларынын кызматкерлеринин кесиптик бирлигинин структурасына баштапкы, аймактык кесиптик бирлик уюмдары, алардын шайланган органдары кирет. Баштапкы кесиптик бирлик уюмдары кесиптик бирликтин мүчөлөрү эмгектенген жумуш орундарында же окуу жайларында жок дегенде 3 киши болгон учурда түзүлөт. Ошондой эле кесиптик бирликтин республикалык органынын кесиптик бирликтерди тейлөөсүнө кириши мүмкүн.
Кесиптик бирликтин аймактык (шаардык, райондук, облустук) уюмдары тийиштүү кесиптик бирлик уюмдарынын ыктыярдуу биригүүсүнүн негизинде, же болбосо алардын пикирин эске алуу менен, жогору турган шайланган органдардын чечими боюнча түзүлөт.
Кесиптик бирликтин жогорку органы болуп, беш жылда бир жолу чогулуучу Съезд эсептелет. Съездде кесиптик бирликтин борбордук органынын жана ревизиялык комиссиясынын иштери боюнча отчёттор окулат, уюштуруу түзүлүшү менен ишмердүүлүгүнүн принциптери иштелип чыгат жана бекитилет, Устав бекитилет, өзгөртүүлөр менен толуктоолор киргизилет, Ревизиялык комиссия жөнүндө программа, жобо бекитилет, Борбордук комитеттин түздөн-түз өткөрүп берүү принциби боюнча кесиптик бирлик уюмдары тарабынан шайланган мүчөлөрүнүн ыйгарым укуктары белгиленет, комитеттин төрагасы, анын орун басары, ревизиялык комиссия жана республиканын кесиптик бирликтеринин комитеттеринин съезддерине катыша турган өкүлдөр шайланат.
Съезддердин ортосунда, зарылдыкка жараша бир жылда жок дегенде бир жолу Пленум өткөрүлүп турат. Анда кесиптик бирликтин Съезддин чечимине байланыштуу учурдагы милдеттери жана аларды ишке ашыруу жолдору белгиленет, Борбордук комитет, Борбордук комиттин Президиуму, анын төрагасы менен орун басары шайланат, кийин Съездде бекитүү үчүн Уставга өзгөртүүлөр менен толуктоолор кабыл алынат, кесиптик бирликтин борбордук комитетинин бюджети бекитилет, кесиптик бирликтин борбордук комитети менен анын жумушчу органдарынын ишмердүүлүгүн камсыздоо үчүн мүчөлөрдүн төгүмдөрүнүн эсебинен чегерүүлөрдүн өлчөмү аныкталат, кесиптик бирликтин борбордук комитетинин отчёттору окулат.
Съезддердин ортосунда кесиптик бирлик уюмунун жетектөөчү органы болуп, кесиптик бирлик уюмдарынын атынан түздөн-түз өкүлчүлүк принциби боюнча шайланган же Съездде шайланган Борбордук комитет эсептелет.
Борбордук комитет Съезддин чечимдеринин жана иш-аракеттер программасынын аткарылышын уюштурат, Уставга өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү боюнча сунуш киргизет, соода жана керек-жарак кооперациясынын кызматкерлеринин кесиптик бирлигинин съездин чакыруу боюнча чечим кабыл алат. Кесиптик бирликтин эмгекке жарамдуу мүчөлөрүнүн эмгекке жана иш менен толук камсыз болууга конституциялык укугун коргойт. Кесиптик бирликтин кесиптик бирлик уюмдарын жана комитеттерин бириктирет, тармактык маселелерди чечүүдө алардын ишмердүүлүгүн координациялайт, укуктары менен милдеттерин ишке ашырууда практикалык жардам көрсөтөт, кесиптик бирликтин кызматкерлеринин окуусун уюштурат. Республикадагы кесиптик бирликтин түзүмүн белгилейт, кесиптик бирликтин аймактык органдарын түзөт, баштапкы уюмдар менен макулдашуунун негизинде баштапкы кесиптик бирлик уюмдарынын кесиптик тейлөө боюнча маселелерин чечет.